کتاب حاضر دربارة تاریخ تحول و جریان‌های فکری آموزش و پرورش ایران در روزگار قاجار و در هشت فصل نوشته شده است. از این رو ابتدا زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و تربیتی آموزش و پرورش ایران در هنگام ظهور اسلام تا پایان سلطنت ساسانیان و سپس سیر تحولات آن از آغاز پیدایش اسلام در طول قرون متمادی بررسی شده است. آن‌گاه اوضاع سیاسی، علمی و فنی جهان در عصر قاجار مطالعه و پس از نگاهی اجمالی به اوضاع ایران در عصر قاجار به منظور تبیین اندیشه‌گری‌های سنّتی و نو در آموزش و پرورش، چند تن از نامداران این دو گرایش معرفی شده است. در پایان به بررسی زندگی‌نامه، آرا و اندیشه‌های فلسفی «مهدی‌قلی خان هدایت» (مخبرالسلطنه) (12801375ق) پرداخته شده است.