تمدن اسلامی و دست‌آوردهای آن، بخش اساسی هویت تاریخی مسلمانان است. دگرگونی‌ها و تحولات منبعث از این تمدن، مجالی برای تأمل در آفت‌های موجود در آن نگذاشت. این آفت‌ها بیشتر به مبانی آن و ناسازگاری‌هایی که با ریشه‌های معرفتی اسلام داشت ،مربوط است. لق تمدن جدید اسلامی بدون بازشناسی انتقادی و آسیب‌شناسی سیر تمدن تاریخی مسلمانان و جهت فرهنگی آن میسر نیست. این اثر با درک چنین ضرورتی در پی بررسی نقادانه این سیر تاریخی با تمرکز بر جریان‌های فکری مؤثر در شکل‌گیری مبانی فرهنگی تمدن اسلامی از جاهلیت تا آغاز دوره دوم عباسی است. نقد مبانی نظری تمدن‌شناسی مدرن و کالبدشناسی زمینه‌ها و تبیین ویژگی‌دوره‌های شکل‌گیری تمدن تاریخی مسلمانان در این راستا بخشی از فصول کتاب را تشکیل می‌دهد.