نگارنده در این مجموعه بر آن است تلاطم روحی و حالات عرفانی مولانا محمد بلخی را شرح و تفسیر نماید و طی آن به تبیین پاره‌ای از حکایات مثنوی اهتمام می‌ورزد . عبدالکریم سروش در پیش گفتار کتاب خاطر نشان می‌کند :این کتاب شرح جهش جانانه و جنون‌آمیز جان جوانمردی است که پیش از آن که صبح معرفت از مشرق سرش بردمد و شمس عشق در افق اقبالش طالع شود...زاهدی با ترس و سجاده‌نشینی باوقار ... بود و وقتی در چنگال شیری شیخ‌گیر افتاد و دولت عشق را نصیب برد، زنده‌ای خندان، عاشقی پران ....و آفتابی بی سایه شد و این همه را وامدار آن بود که دلیرانه و کریمانه و فارغ از بندگی و سلطنت و شریعت و ملت تن به قضای عشق داد و پا در قماری عاشقانه نهاد .این کتاب در واقع مجموعه سخنرانی‌های نامبرده در باب مولوی و اندیشه اوست که با تاویلی از چند حکایت مثنوی درهم آمیخته است . قمار عاشقانه نخستین مبحث کتاب است که طی آن اندیشه‌های مولانا در قالب عرفان عاشقانه بررسی و ارزیابی می‌شود .مولوی و تصوف عشقی، غم عاشقی و خنده معشوقی، خنده نمکین خداوند، شمس و مولانا، تاویل در مثنوی، حسین بن علی و جلال‌الدین رومی، قصه موسی و شبان و رازهای نهان، دریا و آفتاب در شعر مولوی و دستان معاویه و ابلیس از دیگر مباحث این کتاب به شمار می‌آیند . (منبع: خانه کتاب، کتیبه 4)