در کتاب حاضر ـ که بر اساس کهنترین نسخهی خطی شناخته شده از حسین کرد مرسوم به حسیننامه با تاریخ کتابت 1255 ق. تصحیح و تنظیم شده است ـ جدالها و نبردهای پهلوانان ایران در عهد شاهعباس با دشمنان صفویه خاصه ازبکان و ترکان عثمانی به شیوهی نقالی بازگو شده است. قهرمانان این قصه، پهلوانان محلیاند که غالب آنان امثال میرباقر آجرپز، مسیح تکمهبند تبریزی، نقی ریختهگر، حیدر چاقچوردوز، از پیشهورانند. حسین کرد، خود، یکی از همین پهلوانان محلی است که جملگی در خدمت شاهعباس صفوی به سر میبرند. در کتاب نشان داده میشود که صفویه علاوه بر گروه قزلباش چگونه از مردم کوچه و بازار در تحکیم حکومت و حفظ قلمرو و تبلیغ مذهب خود استفاده میکردند. به تصریح کتاب: حسیننامه مانند بسیاری دیگر از آثار نقالی، صیغهی حماسی دارد و آن را میتوان نوعی حماسهی عامیانه محسوب کرد... حسیننامه دارای دو بخش است. کتابت بخش اول که بخش اعظم کتاب است در 1255 ق. پایان یافته و بخش دوم در 1260 ق. کتابت شده است. بخش اول حسیننامه، جز در پارهای کوتاه از قصه که دلاوران ایران به چین و جزیرهی سوسن سفر میکنند از جادو و موجودات خیالی عاری است. اما در بخش دوم، تخیل نقال، نقش اساسی دارد و سخن از موجوداتی نظیر غول و جادوگر در آن بسیار است. قهرمان بخش دوم، میراسمعیل پسر میرباقر آجرپز است و این بخش به شرح سفرها و نبردهای او اختصاص دارد و متاثر از حمزهنامه یا رموز حمزه است... بیشتر ماجراهای حسیننامه در شب میگذرد. محل اصلی نبردها چهارسوی بازار است که احداث یا میرشب در آنجا بالای سکوی بر صندلی مینشیند و پاسبانی میکند.. حسیننامه یا قصهی حسین کرد شبستری بیش از آن که جنبهی تاریخی داشته باشد، قصه و افسانه است و باید گفت این کتاب فقط نشانههایی از تاریخ را در خود دارد نظیر دشمنی عبیدالله خان و سلطان سلیم با پادشاهان صفوی. اما به هیچ روی نباید حسیننامه را یک ماخذ تاریخی دانست. اهمیتی که برای این کتاب از لحاظ تاریخی میتوان بیان کرد بخشهایی از کتاب است که دربرگیرندهی تاریخ اجتماعی ایران در دورهی صفوی و فرهنگ و روش زندگی مردم آن دوران است نظیر جایگاه پیشهوران، پهلوانان محلهها، زورمندان، و اوباش که گاهی از آنان به جمریان یاد شده است... کتاب حاضر، یکی از منابع مهم برای بررسی فرهنگ عامهی ایران، لغات و اصطلاحات عامیانهی فارسی و تاریخ اجتماعی ایران در دوران صفوی است (منبع: خانه کتاب، کتیبه 4)
0 نظر