رضازاده لنگرودی، مدیر گروه تاریخ بنیاد دایره‌‌المعارف اسلامی در این کتاب، مجموعه جستارهای خویش درباره جنبشهای سیاسی ـ دینی در سده‌های نخستین دورة اسلامی گردآورده‌است. برخی از این مقالات، کم‌نظیر بوده و در حوزه خود مرجع شمرده‌می‌شود. نگاهی به فهرست 1ـ برخورد اندیشه‌های سیاسی در اسلام: پژوهشی در مُرجئه 2ـ قیام مقنّع، جنبش روستایی سپیدجامگان 3ـ زنادقه در سده‌های نخستین اسلامی 4ـ کتابشناسی تحلیلی جنبش قرمطی 5ـ جنبش قرمطیان بحرین 6ـ نخشبی و جنبش قرمطیان خراسان در سده چهارم 7ـ جنبش مرداویج گیلی 8ـ اسفاربن‌شیرویه 9ـ جنبش نقطوی محمودِ پسیخانی ـ کتابنامه و فهرست راهنما.