ثنویه نام عمومی پیروان همه مذاهبی است که به دو خدا ـ یکی خدای نور و دیگر، خدای تاریکی و شّر ت قائل بوده‌اند. این مذاهب که زمان پیدایی همه‌‌شان ـ به‌جز مزدکیان ـ پیش از ظهور زردشت است، در حدود هزاره دوّم پیش از میلاد مسیح در پهنه فلات گسترده ایران و حواشی آن پیدا شدند و اکنون همه آنها در شمار مذاهب مرده درآمده‌اند. شایان ذکر است که زردشت از میان یک خانوادة پیرو مذهب مغان (مجوسان) برخاست اما اهورامزدا را خدای خود خواند و دین اصلاح‌شده و یکتاپرست خود را «مزد یسنی» نام‌نهاد. این کتاب در راستای علم مقالات فراهم آمده و اخبار ثنویه واطوار و دسته‌ها و باورهای ایشان همچنین در ارتباط با آن؛ آیین زردشت و مانی را در فصلهای متعدد بررسی کرده‌است. عنوان سرفصلهای ثنویان در عهد باستان چنین است: 1) گیومرث؛ 2) آیین زُروانیه؛ 3) آیین مجوس؛ 4) کیش ایرانیان قدیم پیش از زردشت؛ 5) آیین مهرپرستی؛ 6) ظهور زردشت، پیامبر زردشتیان و آیین مزدیسنی؛ 7) آیین مانی؛ 8) آیین زرادشت پسر خرّگان (مزدکیان)