این کتاب مشتمل بر مباحثی است که نگارنده طی سال‌های 1373و 1374برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس فراهم آورده است .((سید محمد خاتمی)) در این کتاب درصدد تشریح و بیان اندیشه سیاسی مسلمانان ـ خصوصا وقایع پس از خلافت راشده است ـ وی بر این باور است که((عله‌العلل امتناع اندیشه سیاسی در جهان اسلام پس از فارابی و نیز غلبه گونه‌ای صوفیگری بر ذهن و ادب بسیاری از مسلمانان چیزی جز قدرت سیاسی متکی بر درفش و دینار و دروغ نبوده است و گرفتار آمدن((ایمان و اندیشه در دام خودکامگی)) منشا بسیاری از خسارت‌ها و فلاکت‌های مسلمانان شده است، که کتاب آسمانی‌شان بیش از هر چیز بر خردورزی و اندیشه‌گری و ایمان مبتنی بر آن تاکید کرده است و هر گونه سلطه را جز از سوی خدای حکیم ... از مصادیق بارز شرک و انحطاط به حساب آورده است)) .بخش نخست ذیل عنوان ((زمینه‌ها))، مشتمل است بر مباحثی چون :((چیرگی خودکامگی و طوفان تغلب))، ((اوضاع سیاسی در غرب اسلام))، ((اندیشه سیاسی در فراز و فرود تمدن اسلامی)) و ((جلوه‌های باور و اندیشه)) .بخش دوم با عنوان((اندیشه سیاسی)) متضمن مباحثی است در خصوص سیاست فلسفی ابونصر فارابی، گذر از فلسفه سیاسی به سیاست شاهی، سیمای شاهان در آیینه خرد جاویدان، فقه سیاسی و دیدگاه‌های جامعه‌شناسی ابن خلدون .بخش سوم کتاب به نتیجه‌گیری اختصاص یافته است (منبع: خانه کتاب، کتیبه 4)