نویسنده در تحقیق حاضر تاریخ ایران پیش از اسلام را با تکیه بر وجوه تمدن و فرهنگ آن در چهار بخش به رشته تحریر کشیده است .پیش گفتار حاوی نکاتی درباره تاریخ و تاریخ‌نویسی است که در آن درباره برتری تاریخ تمدن و سرگذشت مردم و شرح حال رهبران و اندیشمندان و ویژگی‌های فرهنگی ملل بر تاریخ سیاسی و شرح جنگ‌ها بحث شده است .بخش اول کتاب شامل معرفی و بررسی آثار و عناصر تمدن ایران قبل از مهاجرت آریایی‌ها است که این مطالب را شامل می‌شود :تاریخ تمدن و فرهنگ قبل از سلسله ماد، مراحلی که انسان‌ها برای شناخت خدای واحد پیموده‌اند، آداب دینی، آنیمیزم، توتمیزم، فتیشیزم، پیدایش حکومت و قانون‌گذاری، مقدمات سخن گفتن، پیدایش خط، هنر، نقاشی، سفال‌سازی، شیشه، صنعت، ذوب فلزات، کشاورزی، تپه یحیی، آثار تپه حسنلو، شهر سوخته سیستان، دشت لوت، آثار هفت هزار ساله دشت قزوین، حفریات زیویه کردستان، حفریات تپه مارلیک، آثار املش، تپه سیلک کاشان، مفرغ‌های لرستان، حفاری در قفقاز، نقوش در آثار باستانی، نقش بز کوهی، نقش شاهین، ورود اقوام آریایی به ایران، تمدن و فرهنگ عیلامی‌ها، تمدن و فرهنگ کاسی‌ها، حکومت، خانواده و مقام زن، مهرپرستی .بخش دوم کتاب که به بررسی تمدن و فرهنگ دوران ماد و هخامنشی اختصاص دارد شامل این مطالب است :افکار و عقاید مذهبی، آداب و رسوم، هنر و صنعت در دوره هخامنشیان، اسناد و لوحه‌ها، زبان و خط، نقاشی، موسیقی، حجاری، فلزکاری، حکاکی، سفال‌سازی، پارچه‌بافی، صنعت شیشه‌سازی ـ کاغذ ـ چوب، کلیاتی درباره هنر ایران، مشخصات هنر ایرانی، عقاید اندیشمندان در خصوص هنر ایران، ارتش در زمان هخامنشیان، نیروی دریایی، دادگستری، آموزش و پرورش، تربیت بدنی، فلسفه، جغرافیا و نجوم، اوضاع اقتصادی، کشاورزی و دامپروری، تجارت، راه و ارتباط، اوزان و مقادیر .بخش سوم کتاب درباره وجوه تمدن و فرهنگ اشکانیان است که از این مباحث تشکیل شده است :هنر و صنعت و سازمان‌های اجتماعی در دوران اشکانیان، سازمان و تشکیلات، آداب و رسوم، افکار مذهبی، معماری، نقاشی و بافندگی، سفال، فلزکاری، مشخصات سکه‌های دوره اشکانی، آثار اشکانیان در آذربایجان، مجسمه‌سازی، زبان و خط، ارتش، کشاورزی، تجارت و راه و ارتباط .آخرین بخش کتاب درباره تمدن و فرهنگ ایران در زمان ساسانیان است که این عناوین را در بر دارد :معماری، کنده‌کاری، گچ‌بری ـ سفال، فلزکاری، آثار تزئینی، بافندگی، موسیقی، نقاشی، صنعت شیشه و کاغذ، اوضاع اجتماعی، آتش و آتش‌پرستی، آتشکده‌ها، آیین زرتشت، مانویت، مزدکی، آداب و رسوم، و اعیاد و جشن‌ها .کتاب با عکس‌ها و طرح‌هایی از آثار و بناهای تاریخی همراه است (منبع: خانه کتاب، کتیبه 4)