کتاب در چهار فصل حاوی مباحثی است در باب اندیشه مشروطه خواهی و روشنفکری پیش از مشروطیت و پس از آن. اما تاکید اصلی نویسنده عمدتا بر روشنفکران لائیک است. وی درباره تدوین کتاب می‌نویسد: اول سعی شد بیش از آن که به شرح حال روشنفکران مشروطه خواه و اصلاح طلب پرداخته شود، به مدد علوم اجتماعی و جامعه شناختی نوین، به ویژه نحله کارکرد‌گرایان کلاسیک، از روزنه و منظر چارچوبی تئوریک به کالبد شکافی و تحلیل موضوع بپردازم. دوم، با به کارگیری شیوه‌ها و الگوهای نظری جامعه شناسی دین و جامعه شناسی معرفت، به ویژه آرای دورکیم و ادی درباره کارکردها و کژکارکردهای نهاد دین، و تعریف مانهایم از روشنفکر و روشنفکری، سعی کرده‌ام تا نشان دهم چرا و چگونه روشنفکران آن عصر در اصلاح، نوسازی و یا احیانا حذف دین از عرصه اجتماعی همت گماشتند. سوم تلاش کرده‌ام تا حدودی علل و عوامل تکثر و تنوع سیر اندیشه‌ها و تجربه زیست روشنفکران، و بعضا تضاد و کشمکش آنان را به نیروهای فکری ـ اجتماعی رقیب باز کاوم و تعامل فکری و فرهنگی آنان را با دین و آموزه‌های مذهبی نشان دهم. عناوین فصل‌های کتاب از این قرارند: 1 - مقدمات و کلیات، 2 - مرور مطالعاتی (بررسی اجمالی 10 کتاب مرتبط با موضوع)، 3 - ارائه و تجزیه و تحلیل داده‌ها مشتمل بر این مباحث: سیمای ایران در آستانه سده بیستم، سیر تفکر و تنوع اندیشه در دوره مشروطه، دین و پیشگامان جریان روشنفکری: آخوندزاده، میرزا ملکم خان، طالبوف، برخی موانع و مشکلات کار فکری و فرهنگی در ایران، برخی از علل دین گریزی روشنفکران عصر مشروطه، 4 - استنتاج و پیشنهادها. کتاب با فهرست منابع و نمایه اسامی به پایان می‌رسد (منبع: خانه کتاب، کتیبه 4)