این اثر کتابی است که تقریباً به تمامی مسائل نظری و عملی / تجربی ترجمه از زبان عربی و انگلیسی به فارسی می‌پردازد. یک نگاه به فهرست تفصیلی مندرجات، شاهد صدق این مدعاست. «کاوی» پسوندی است زنده که در کلماتی چون ژرفکاوی، درون‌کاوی، روانکاوی و مشهورتر و کهن‌تر از همه در «کنجکاوی» وجود دارد. و همانند «پژوهی» است. کتاب دارای 8 بخش و یک پیوست، شامل چندین نمونه ترجمه معاصر از عربی و انگلیسی همراه با متن اصلی آنهاست. بخش اول، درآمد، مشتمل بر 6 گفتگو و یک نقد است. بخش دوم که اصلی‌ترین و بلندترین فصل این کتاب است «اصول و مسائل ترجمه» نام دارد و دارای 19 بخش است از دانستن زبان مبدأ و مقصد گرفته تا عادات مترجمان، بخش سوم «تأثیر انس با ادبیات دیروز در ترجمه‌های امروز» است. بخش چهارم فرهنگهای دوزبانه در دو قرن اخیر (عربی ـ فارسی/ انگلیسی ـ فارسی) و تشریح ساختار و معرفی ارزیابانه دهها فرهنگ است. بخش پنجم و ششم «نظرها و نکته» (1) و (2)، شامل بیان 65 نظر و نکته از ترجمه‌پژوهان و مترجمان در زمینه کلی‌ترین و ریزترین مسائل نظری و عملی ترجمه است. بخش هفتم واژه‌گزینی (جمعی و فردی) و از جمله حاوی 300 واژه نوساخته از 3 فرهنگستاتی است که تاکنون در تاریخی هفتاد و پنج ساله در کشور ما فعال بوده و سومین آنها تاریخی 20 ساله دارد و همچنان دایر است. بخش هشتم معرفی نمونه‌هایی از هزار سال ترجمه (عربی/ انگلیسی به فارسی) با احتوا بر اصل آنهاست.