بعد از جلد اوّل، سرزمین ایران؛ جلد دوّم مادها و هخامنشیان و جلد سوّم، سلوکیان اشکانیان و ساسانیان، که تقریباً جغرافیای طبیعی، دوره باستانی و دوره میانه را به پایان می‌برند، با جلد چهارم، وارد دوره اسلامی می‌شود؛ دوره‌ای که خود در این جلد پنج سلسله محلی ـ منطقه‌ای و دوره‌ای از حکومت اعراب، یعنی امویان و عباسیان را در بر می‌گیرد؛ که اگر بخواهیم کوتاه مطلب را بیان کنیم: اینکه این پنج سلسله هیچکدام گستره و قلمروایی همچون ساسانیان در پیش از اسلام و یا صفویان در دوره اسلامی پیدا نکردند. این کتاب در دو بخش تقسیم شده است: 1ـ از فروپاشی دولت ساسانی تا دوره طاهری و صفاری؛ 2ـ از سامانیان تا بوئیان و غزنویان.